Gudariin Amboottan darba
Nattii odeessa warri Baakkoo
Nattii odeessa warri Baakkoo
Loontu maalii hin taane?
Gaafni waancaa ta'aa,kan ittin dhugani,
Gogaan itillee ta'aa,kan itti muganii
Kotteen shinii(finjaala)ta'aa,kan bunaan dhugani
Loontu aannan qaba
Aannantu dhadhaa qaba
Nyaatan qabbaneessoo,
Dibatan miidhagsoo
Gurguran namaa dabarsoo,
Dilbatan martuu jigsa,
Dikeen midhaan jigsa
Aannantu dhadhaa ta'a
Foontu nyaata ta'a
Xaxxafan kobota ta'a
Gurguran qarshii ta'a
Loontu maali hin taane?
Afaaniin huuba guurii
Kotteen barakaa guurii
Qottee beela baaftaa
Namaa dabarsitaa
Warri loon qabu kooree
warri loon dhabe booyee
Gaafa limiixiin dhufee lafatti uwiffamu
Gaafa hunduu wallaalee bakka deemuuf dhaabatu
Icciitti garaasaatii dhabee namatti himatu
Imimmaan haxaawwachuun maaf darba barri keenya
Abbaa aangoo qabeessa dubbadhu gara keenya
Ogummaan nu baqatee onee jireenyii keenya
Hadaaraa kee dubbadhu olii sumaan eegna
Lafti dhihee bari'uu walisaa walaalee
Jireenyi rakkinaa didee nurratti caallee
Ofirraa dabarsuuf mulqachuus dadhabnee
Suma qofa wamnee sumattin abdannee
Yaa rabbii nun gattin jechuun si kadhannee
Beekadhafi walalaa hundii suma ilaalaa
Ati nutti dubbadhuu yaa rabbii halalaa
Nuuttis as dhiyaadhu ati abdii nuf ladhu
Nadhii damma miyooftuu
Bishaan eebichaa caalaa
Natti taate hadhooftuu
Maqaa'shee badaa sana
Maqaa gaariin moggaasee
Mootii godhee moosisee
Gonfoo ulfinaan ol-baase
Turtii ji'oota hin caalleef
Naaf nama gaarii taatee
Amala ishee isa barteef
Gaarii koo akkan faalleef
Korma barbaacha baate
Anaaf dhugaa qofatu
Bakka jiraaf maleessaa
Nadhiin egaa deemteetti
Nyaattee waadaa kaleessaa
Isheen akka yaaddutti
Anaan dhuftee na gatte
Garuu dubbiin faallaadha
Isheen quuftee na gante
Eenyu muree gad qabee
Jaalalli duruu jiraa
Kan kee qofan dadhabee
Yaa bareedina keetii
simboo abaaboo birraa
Akkam godheen jiraadha
Ani addaan bahee sirraatii
===================
Nyaara kee isa kuulamaa
Faayamtuu koo yaa gugee
Jaalala keen machaa'ee
Ituun adeemuun kufee
Waa'ee keef obsan qabu
Qqilleensa sombaaf tiruu
Ati anaaf lubbuu kooti
Siin ala homtuun jiru
=====================
Egeree seenaa kootii
Warqiikoo faaya qubaa
Jaalalli kee waxalee
Akka abiddaa nagubaa
Dachee bal'oo kanarra
Luka koon ba'ee fiigee
Qeensi koos nabuqqa'ee
Lafeettis cabeen dhiigee
===================
Taa'ee ka'ees miixadhee
Dhabus jaalalaa haqaa
Jaalalli dhugaan garuu
Onneetu cophee baqaa
Yoo keessi namaan taane
Kasalaa'ee akka qaqaa
Kan onneen madaa'ee dhiigu
Kanakaa jaalalli haqaa
================
As qabiif achi qabii
Jaalala makaa hin qabne
Jaalalatu hunda moo'aaf
Siidaa jaalalaa dhaabne
Onneen siif jecha dhiige
Koo madaanis hin qoorre
Ani yoomiin ka biraaf fiigee
An gandarran joorre
=================
Jaalallee koo faayoo koo
Simboo qabeettii durbaa
Anis jaalallee keeti
Faara toleessi gurbaa
An siif kennera onneekoo
Ati anaaf waanuma hunda
Badhaasa noobeelii koo
Argannoo gatii guddaa
==================
Teessoo kee godhatteetta usii
Giddu galeessa onneef tiruu
Anaan shakkuu kee dhiisi
Kan sicaalu naaf hin jiru
Kana hunda yaadaan ture
Halkan qophaa koo ciisee
Si irraanfachuu koo miti
Hin yaadin yoon callisee
Yaa isa nama gaarii
Kan hin qabne aarii
Kan midhaan hin nyaannee
Kan bishaan hin dhugnee
Kan moofaa hin uffanee
Kan soba hin dubbanee
Waaqa malee maalii?
Ooltanii bultanii
Bultaniitu caalaa
Ooltaniin itti aanaa
Wantaa hundumaayyuu
Yaa Waaq situ caalaa.
Yaa sangoota warra Daannoo
Addi lachuu balacuudhaa
Kan taanewoo sila taanee
Kan si achii malachuudhaa.
Kufee si kadhaadhu tolee naaf him jettu?
Simboo keetti na boojjittee dhukkubsattaa naa taasiftee
Ofii keetti fayyittee anaan maalif galaffattee?
Takka tolee him jettuu yeroon sitti dubbadhuu
Qofaatti na gattee kan ofii malatuu
Eenyuutti naa laatte kan nagaatte deemtu
Sirraa addaa bahee eenyyuun mari'adhu
Amala kan biraa eenyuu irraa baradhu
Lamattaa jiraachuuf eenyuumman abdadhu
sittin adda bahee eenyuuttiin jaalladhu
Jaalalaa kan biraas akkamitti argadhu?
Maaloo maaloo jedhe kan keessa koo jiruu,
Hundaa isa gad guuruu deebii naaf kennita,
Yoomus na dhageessa akkumaa durraattis nafannaa ni teessa?
Simboo yaa lubbuu koo daree yaa giiftii koo
Miidhagduu qajeeltuu hundaan kan nat toltuu
Baay'een si jaalladha maaloo tolen jettu
Na waliin jiraadhu umurii dulluumma nafannaa hirmaadhuu
Na gattee hin deemin nan na sirreeffadhu
Nafannaa jiraadhu nafannaa jiraadhu nafannaa jiraadhu!!!
Arrabni bara kanaa sammuun gargar jiraa
Namni akkuma argitetti dubbachuu kee caalaa
Kallattii hubachuu keet fageessee madaalaa
Arrabni ergamtuudha ajaja sammuu eegdi
Sammuun adda baanan bakkee keessa fiigdi
Isa hin beekne laaqxee beekaa burjaajeesiti
Korma dhalchisistee raada maseensiti
Arraba kee hin amaniin sammuu kee abdadhu
Arraabaaf sammuu keen qunnamsisi dubbadhu
Maal dubbachuufan jedhiitii madaali
Osoo hin baafatiin sirriitti ilaali!!
Hiriyyaa nama dhiistee akka niitoorkii badduu
Galgala si beellamtee ishee ganama dhuftuu
Yeroo ati bilbiltuufiis gurrarratti si cuftuu
Ishee na waliin teessee mala narratti maltuu
Guyyaa na bira ooltee osoo hin buliin galtuu
Ishee waadaa naaf galtee raawwachuummoo dhiistuu
Sireedhuma tokkorratti achi garagaltee ciistuu
Durba jaalala hin beekne sobaan sammuu gooltuu
Ishee yeroo hunduumaa oliif gadi jooraa ooltuu
Ishee mirgaan dhageessee gurra bitaatiin yaastuu
Ishee na bira teessee bilbila biraa kaastuu!
Narraa qabi uumaa koo sittiin boo'a waaqa koo
Natti qabuu hin dagatiin dubara beektuuf jabduu
Mucaa maatiin guddisee ishee durbummaa qabduu!
Jaalalli kee midhee naa taassissee saree
Jaalalaan na miitee callisu filatte
Rabbii sif haa lattu kan ati naa gootte.
Jaalalaaf bakka kennun maaf sitti hir'attaa?
Dhugaa an sitti himuu maaf dhara fakkata?
Dhugaan si jaalladhe simadhu fudhadhuu
Baal'isii itti yaadi bakka itti naaf laadhu!
Qufa'uu dadhabee na axxifachiisaa
Hiriyaan dhokfadha suman na yaachiisa
Dhibee dawwa hin qabne na keessatti argamee
Booda akka waa hin jenne ergan an dhabamee!!!
Oonnee wal jaallateef qorichii maaliree?
Gaafa ati na cuftee an na'een wareeree
Waaqayyoo naa cimsuu jedheen of abaaree
Sii dhiisee deemuudhaaf gaaran naa darraree!!!
Soonaan jaalalaa kee guddaa natti argamaa
Naa jaaladhuu jechuun shamshamee dirqamaa!
Barbadaanni argachuuf mirgaa bilisummaa
Dhabbaannii rakkachuun anaammoo biyyummaa???
Kan onnee irraa madduu keessa marimaan koo
Daree koo Simboo koo ati midhagduu kan koo
Ottumaan si egguu baroo darbee tokkoo
Ottumàan si jaalladhu bahee hafuuf anoo
Akkaamin si dhisuu maalinnis si jibbuu dhabee mala anoo
Biiftuunis baatee dhitee yoo barituu
An ammaas sin eggaa maalif nan hin birmattuu?
Nyaadhe dhuguu hundaa takkaallee hin gabbaadhu
Yaadni sii aradaa ati qubbaa na hin qabduu
Bahee galuu hundaa an sumaan akkekkaa
Ta'ee ka'uu hundaa waa'ee keetan seeqaa
Gammaachuu dhabuun koo rakkaadhettan miti
Jàalalaa keettin gubbaadhettanidhaa
DAREE KOO
Bari'ee yoo dhihees dhufee yoo darbees
Wantii dhufuu hin jiruu yaadni koo yeroo huddaa summaattin eggaa jedheen yoon sitti himuus ati nan hubbattuu nas hin qalbeeffattu nas hin yaadattu.
Maal si jaalachuu koo cubbuu ta'ee jedheen yoon of gaafadhe gonkummàa gonkummaa jaalachuun cubbuu miti, garuu kan jaalattamuu qabuu jaalachuu dhisuun cubbuu ta'uu hin oluu jedhee yaada koottin busee basaa wajjiin kufee kassaa. Kun hundii yoo ta'uu at qubaa hin qabduu qabaa jechuu malee rakkaachuu koo hin beektu
Sif jedhee dhiphaachuu namaan arrabsamuu
Kabalaafi gatamuu
Gonkummaa hin hubbaattu yeroon werrarammuu
Namootta ormattis dabarsee kennammuu
Siif ta'uu dhisuun ormaan garaffaamuu.
Yoomirree guyyaan tokkoo tannuu
Jireenyaa qofummaa irraanfannee bannuu
Bultii ijaarachuun ilmaniis horaannuu
Anoo isaan egaa ati maaf naa gattaa???
DAREE wantaan jedhuu hin qabuu baasee sitti himuuf hedduu naa nuffittaa
Olkaa'aadhe dhisuuf garaan na muffattaa
Ormatii himachuuf iccitti koo gaatta
Qulaa koo mul'isuun onnee koo na nyaata
Akkam godhurree egaa ato na jibbittee
Jaalalaan sif ladhees qileetti darbittee
Kan biraattif ta'uuf ofii kee jiraattee
Jaalalaa koo hundaa qofaatti darbittee.
Anis kanaaf jechaa yoo argittee ilaalii yoo dhabdee hooma miti jechuun yaada keessa koo karaa XALAAYA JAALALAA kana akka si bira ga'uuf yaade. Ammaas taannan an sin hin dhisuu SIN JAALADHA jechuun Waalalloo armaan gadii siif barreessaa.
Osummaan baradhuu ati ofii kee dhuftee
Osummaa hin turinniis nagaa naa gaafattee
Furtuu si harkaa fudheen balbalaa siif bannee
Olee osoo hin bubulliin walliinis taphannee
Yaada garaa keenyas wallummaan qoodannee.
Osoon si jaaladhuu kunoo har'aa as ga'ee
Si wajjiin jiraachuuf hidhadheettaan ka'ee
Kannaf si jaaladhe hundaarraan si filaadhee
Har'aas akkan si hin dhisnee sirrittaan hidhadhee
Jabbaadhee dhabbaadhee,
Si walliin jiraachuuf muradhee hidhadhee!!!
Si haa ga'uu nagaan jaalalaa koo bakka ati jirtu hundaatti, Shamshamee koo guyyaan si barree kaasse hangaa yoonnatti yoon si jaaladhes ati garuu taasumaa akkan si jaaladhuus baruu hin dandeenye. Eggaa annis hangaa yoomitti bifa kanna deddebi'aa. Hngaa yoomittis abdiin si egaa? Seekondiin yerootti yeron guyyaatti, guyyaan torbeetti, torbeen ji'aatt, ji'ii walliitti dabalamee waggaa jechuun bara lakkosissee. Ani garuu, utummaan jaaladhu dhabbadheen hafee. Sochiis nan dhabbee. Guyyaa. Sin waal baree gammachuun guuttamee jireenya harraa jirachuuf abdiin guutame. Har'aas tannaan abdii kutuu dadhabbeen fannaa kee egaa bahuufi galuu keen hordofaa. Ammaa moo ammaa tole naaf jetta jechuun si barbadaa. Sila waa'ee isa galgalaa dhisiu hangaan maradhee mana bahuutti na fiigsaa yaadnifi qalbiin koo hundii sumaa yaada. Yaada qofa natti ta'ee gonkummaan si argachuu hin dandeenye. Marree egaa hangaa yoomittan si egaa??? Gaaffi kooffis yoomin deebii argadhaa?
___________________
Namni waa'een jaalalaa isaaf galee jaalalaa hin tuffaattuu. Jaalali waan hundaa oliidhaa. Seerri waaqeffannaa kamiyyuu jaalali wantaa hundaa ol akka ta'ee ni amanaa. Sababni isaa Uummamaa ummamtoottaa kan ta'ee Gooftaa iyyuu sababaa jaalalaaf dhufee addunyaa garbummaa Seexannaa jala bilisaa basee. Kannaaf wantaa hundaa qabnee jaalalaa hin qabnuu tannaan nutti akka Sibilaa rukkunnaan iyyuutti, akkaa sbilaa iyyuuttis. Iyyuu malee fayyidaa biroo hin kenniuu jechuudha. Yoomiyyuu tannaan kan jaalalaa dhugaan jaalttee basee himachuu hin sodattuu. Basee hin himattuu tannaan maalif jaalatterree.
JAALALAA DHOKSAA MANNA JIBBAA MUL'ATUU wayyaa. Dhoksaannii du'uu mannaa dubbaattanii du'uu wayyaa.
Maree anis hangaa yoomitti si kadhachaa jiraadha? Moo maalif dhoksaatti na jaalattaa?
_______________
Maalif dhoksaatti na jaalattee,
Boriif jechaan si abdadhee,
Maalif daftee nan na gantee,
__________________
Lama hin tannu tokkoo malee,
Si hin dhisuu du'aa malee,
Jechuun yeroo hundaan sitti himee,
Ammaa garuu abdii kuttuu?
Hangaa yoomi jechuu dhisuu?
_______________
Kannaf jaalalee koo waan hundaa dhisee ammaas sin egaa hangaa yoomitti jechaa itti fufaa? Moo maal naf maalta? Hangaa ati Xalayyaa kana naaf deebistutti HANGAA YOOMITTI jechaa abdiin sin eggaa. Deebii kee hangaan argadhutti hiribaas hin rafuu abjuus hin argadhuu.
___________
Nagaatti Kan si jaalattu,
Abdiin kan si eggattuu,
Beekumsaaf ni beektaa,
Maqaa koos ni dhoftaa,
_____________________
Abdii lammi isa jabbattaa akka abbaa isaa,
Dafee si hin dhisuu garaan na rorrisaa,
Abdiin si argachuuf obsummaan caaldhisaa,
Oromtichaa boonaa jabbaattaa mancassaa!!!
Dhugaa koo dhoksittee Soban naa darartee,
Gaafiin si gafadhee Bakka itti sif laadhee,
Jettee na sobuun kee gaariin amaala kee,
Dubbannaan afaan kee gowomsaan gochaa kee,
Hedduu nan na dhibaa raafellee damaqee.
Xura’aa laqqatee Karaarraa erga kaatee,
Sobnii dhugaa ta’ee maaf sitti mul’attee,
Na go'omsuu yaaltee haalla sirreeffaatte,
Amaala kee gattee sobaniis of faaltee,
Kijibbaan guddattee dhugaadhaan xiqqattee,
Osoo hin argattiin garaa gumbii gootte,
Bookoktettu teesse wandaboo marattee,
Isaa sobdu maale sobaamuu kee hin beektuu,
Isa gattuu malee gatamuu kee hon beektu,
Jaalalaafis tannaan addunyaan guutuudha,
Shamaraafiis tannaan midhagduun hedduudha
Haqnii haqaadha addunyaan bal'aadha,
Jaalallo baay’eedha kee kun naaf rakkoodha!!!
Kun sirra hin eegamu dhugaan haa beekamu,
karaan adeemamuu gaddaan xumuramuun,
Jaalala bor dhumuuf haar’aa balleessamuun,
Wantaa bor argamuuf haar’aa dararamuun,
Sittin hin eggallee gabbaanii deebi’uun
Kanatti gammadare sitti garaan aarree,
Sobaaf hin jiraadhuu gadheef harkaa hin laadhu,
Eenyummaa koo dhisee kan biraa hin filaadhu,
Kan nagoottees dhisee lammuu sin jaaladhu,
Dhifamaa sin goodha akka nama tokkotti sirritti jiraadhu,
Kan si achiif garuu karaa kee filaadhu,
Jal’aadhafi qajeellaa addaan baafadhu,
Osoo hin adeemiin sitti akkeekkaadhu,
Tarkanfachuun duraa hubbannaan ejjeedhu,
Bastee natti himuu maalumaaf sodataa,
Kan keessa kee jiruu dubbadhuu hin Soddaattin,
Aniis dhaga'uudhaaf hin jibbuu dhagaadhan,
Isaa kan koo silaa atiyyuu ni beekta,
Baase himuu miti gochaa koon illaaltaa,
Jaalalaa laphee koos madalliidhaan beektaa,
Kannaf sinnaan jedhaa sin jibbuu jaalladha,
Si malee akka hin tannes yeroo hundaan kadhadhaa,
Ijii si ilaaltee lammuu lafa hin ilaaliin,
Onneen si jaallattee kan biraa hin hawwiin,
Jaalalaa kan biraas gonkaa hin eggaallin,
Sirra addaa bahee jiraachuu hin barriin,
Si malee argachuus tassumaa hin yaaddiin.
Dhugummaan sin jedhaa kan ati bareeduu:
Bifaan osoo hin tannee haalafi amalanii,
Jireenyaa hawasaan ilaale madallan
Hundummaa keessa iyyuu si madalaa kassaa,
Kanaaf waa'een kee bifaa qofa miti inni si keessaa hundaarraa ni caalaa.
YEROO HUNDAA JAALALAA!!!!
Karaa dheeraa deemen dhaqabee an gabaa Nama hedduu jaalladheen si qofaaf gagabaa!!
Hedduu nam kadhachuu osoon amalaa sana qabadhee
Maalifaan si dhisaa takkaa si gaafadhee
An wantaa sana hin beeku jaallanaan jaallachuu
Sobaan hin dubbaadhu afaan mi'eeffachuun
Bara hedduu si egee jaalalaa ukkamsee
Basee yoon dubbaadhee sodaa irraanfadhee
Si jubbuudhaaf miti si walliin jiraachuuf hundaarraa filaadhe
Jaallali kan dhugaa dubbaachuuf ulfaataa
Giddiraa hedduufi aarsaa ni gaafataa
An si argachuudhaf baay'ee yoon dhama'ees
Kan koo si godhachuuf hedduu yoon dadhabees
Hin milkaa'in hafnaan maali abdiin kan koo?
Hin argattiin haafnan maali furmaanni koo?
Barbaadani dhabbuun maaf nama dhiphisaa?
Argataanni halluun maaf naa rakkisaa?
Ati kan koo yoo taate maaf si gaddisisaa?
Akkan si jaalladhu ati gonkaa hin hubbaattu
Ammas si eguu moo kan biraa filaadhu????
Bareedinni dhugaan tasa hin darbu
Kan Waaqni eebbissee takkaa hin gabbuu
Kan ifaa mul'isuu Waaqa hundaa qabu
Akkam nagaa bultee ati nagaa kan qabdu
Baay'een si jaalladha bara baraan jiraadhu
Gammachuu jabaata ati yeroo hundaa argadhu
Dhara bahuun dadhabee Si walliin haasa'ee
Kannafaan bilbilee lamataa sadaffaa deebi'ee.
Osoon hedduu him yaaddin yaadi kee naa cimee
Akkan dhara hin bannes nan jette qabamee
Si filaachuun kiyyaa isa darbuuf miti
Jabannee jiraannee waalin bultii ijaarree
Ilmaannis horaanne sin jechuuma kootti
Yaadi kee silaa gonkaa nan teesisu
Karaa deemu hundaa ijaan si barbaadaa
Kanan arguu hundiis sumaa natti fakkataa
Sobaa kan hin qabnee dhugaa isan dubbaadha
Enyumaa olittis hedduun si jaalladha
Jireenya koo boorif hedduun si abdaadha
Nagaan naaf jiraadhu ani egeree keedha
Barri yoo fagattees gaaf tokkoon si fuudha
Si wajjiinis ta'un bultii ijaaradha!!!
Dubbadhee sitti himuun garuu na rakkise
Kabajan siif qabuuf yaaddootti of hambisee
Baasees hin dubbanne keessa koottan dhiise
Garuu yeroo booda atis na hubattee
Akkan si jaaladhu haalakoo irraa bartee
Jaalalaa fi sodaa keessakootii agartee
Natti dhidhiyaatte irruma dabartee
Walitti dhiyaannees yaada waliif qoodnee
Yeroos waliif laannee waliin tattaphannee
Wajjin baanee gallee wajjin dhugnee nyaannee
Osoo hin dubbatiin gochaan Wal jaalanne.
Anis ariifadhee'sin jaaladha' hin jenne
Afaan na hidhamus yaadaan sin daganne
Ati garuu...........
Gochaakoo dagattee arrabakoo ilaaltee
Cinaatti na gattee ormaaf karaa laatte
Anis yeroo booda aaree bulgaafadhee
Jaalalakoo baasee yeroon si gaafadhe
Ati ustee turraan kan biraan jaaladhe
Jettee yoo dubbattu an baay'een saalfadhe.
Kufta-cabda jedheen osoon si kunuunsuu
Akka daa'imaatti osoon si hurursuu
Kabajan siif qabuuf isan hedduu obsu
Maal si goonaan deemte osoon ani si gorsuu?
Akkan si jaaladhu hoo sirriitti ni beekta
Dubbii afaanii qofaa maaliif narraa eegdaa?
Jaalalan siif qabuhoo gochaan koo sitti hima
Ani siifan gaggaba,siifan wareegama jechuunkoo dirqamaa?
Si hin jibbuu jechuun abdii kutuu dhiisee
Yeroo kamuu sin jibbuu si midhee sin dararu
Siif waanta bira mitii lubbuun nan mararu
Dhugaan naa jaallachu kee dura taa'ii hubadhuu
Si gammachiise tanan lubbu koo fudhadhu
Onneerraa sin jaalladhe ergaan si kaa'ee gubaa
Garaa si jibbu hin qabu naa dhiitu iyuu akka kubbaa
Onneen si jaallatee sagal bibir'ataa
Eessaa koo jibbite ittii kuteen gataa
Kotuu naa dhungadhuu samuun naa boqataa
Iftii kee addeessaa mul'atni kee adduu
Jallalii kee yommuu keessaa kiyyan baduu
An sifan ummame kan bira hin barbaaduu!!!
Yaadni kee na koobe akka gubaa jabbii
An siinan damboobe isa dhugaa Rabbii!
Amboo roobee jiisnaan Maqaleerraa caame
An xaxadhee ciisnaan urrrarraa nawaame
Akka caba lafee lubbuutti nawarga
Halkan baddaa rafee dakattan of arga
Yoom dhuftaa keen eegaam akka diyaaspooraa
Ana nama deegaaf taphatteetta shoora
Yeroon si daawwadhu nyaara keetu kuula
Danda'een dhaabbadhu dachetu naan guula
Miira kootu madda foolii kee yoon suufu
Bareedni kees adda si ilaalees hin quufu♥
Guyyaa tokko namicha tokkotu daw’iidhaaf gara Amerikaa deeme jedhama. Biyyicha keessa olii fi gad deemee erga daw’atee booda dhuma irratti s...