WANTOOTA BU'UURA JAALALA DHUGAA TA'AN MURAASA

 

1,Amanamummaa

2,Obsaa

3,Dhugaa dubbachuu

4,Waliif hubachuu

5,Yeroo waliif kennuu

6,Nama of jidduu galchuu dhiisuu

7,Ejjannoo qabaachuu

8,Boriif yaaduu

9,Fedhii walii eeguu

10,Keessaa walii beekuu

11,Iccitii walii eeguu

12,Dubbattee amansiisuu

13,Uumaa ofii sodaachuu

14,Wal kabajuu

15,Yeroo hundaa walittii gammaduu

Yeroo jaalattuu yeroo kamuu onnee lama qabaadhuu maaliif yoo jattee tokkon yoo kuftee kan hafeen dhaabbattee kaataa garuu amanamaa tahii

Yeroo kamuu ofii kee ol nama hin jaalatiin maaliif yoo jattee namni jaalattee yoo si dhiisee deemee ofii keef dandamachuu dadhabdaa.

Jaalala keessaattii yeroo kamuu amanamaa tahii maaliif yoo jattee dhugaan kee guyyaa tokko ifa baatii

Jaalalaan nama tokko illee hin midhiin maaliif yoo jattee garagaltoo tahee boruu midhamtaa

Jaalalaan fayadamtee nama hin sobin maaliif yoo jattee boruu of duuba deebi'ee ati sobamtaa

Osoo hin jaalatiin siin jaaladha hin jedhiinin maaliif yoo jattee umriin nama bakka tokko hin dhaabbatuu yeroo duraa hin gubiin.

Sobaan jaalalaan siifin du'aa hin jedhiniin maaliif yoo jattee sobaa si fakkeessaa.

Dubartii kammiyyuu wanta tokkon illeen hin midhiin maaliif yoo jattee haatii tee dubartii dha.

Garaan osoo hin taanee onneen nama jaaladhuu maaliif yoo jattee jaalallii garaa deemee galma hin gahuu

Jaaladhuu jaaladhuu jaaladhuu jaaladhuu jaaladhuu jaaladhuu jaaladhuu hunda nama garuu onnee tee tokko qofaaf kennii.

GUDARII AMBOOTTAN DARBAA

 

Gudariin Amboottan darba

Nattii odeessa warri Baakkoo

Yaadnikee nabuuse sarbaa

Nabobeessa mar'immaankoo

Naqamterraa garbuun marge

Ani Arjoon xaafii haama

Guyyaa ijaan yoon si arge

Halkan abjuunan siwaama

Qofaa taa'een mataa raasa

Yaadee yaadee yaada kuusee

Garaatu siif nadhamaasa

Siif kiilookoon gadi buuse

Taatee addaa natti fidee

Qaawwa lilmoo naseensisa

Doonii eeguuf obsuu didee

Bishaanirra nadeemsisa

Lamaccaccee naguggubde

Akka afuura gafarsaa

Onneenkoo siif nadhukkubde

Moo lubbuukoon of dabarsa

Hidditee nakeessa kaata

Akka kanniisa gaaguraa

Dhangalaatee narra yaata

Akka hadiida baaburaa

Anaaf hanga geessu geessa

Siidaa jaalalaa ol dhaabdee

Onnee kiyya keessa teessa

Suuqa dhoksaa kortee yaabdee

Karaa ati baatun eega

Barii lafaa bulee ka'ee

Jaalala keetu nareeba

Alangaa fi ulee ta'ee

Jedhee yeroon sittimadhu

Cirii soqi kichuu aarii

Jaalalumaan nasimadhu

Anaaf ta'i michuu gaarii

Gaafa sana narraa gala

Akka huummoo kanan aadu

Lapheekoo naaf jiisuu mala

Guggubee inni nawaadu

Michoomakee cimsuun ala

Anis hamaa siif hin yaadu

#Dhokadheen

Si keessa of barbaada!

Hangan of yaaduun ol

Baayyiseen si'in yaada

Haala kam keessattuu

Hin dhokattu na duraa

Sirraa fagoo jiraadhus

Yaadni kan koo si bira!

Ofi koorra fagaadheen

Adamoo kan keef fiiga

Jireenya kee jiraachuuf

Jireenya kan koo diiga!

Ati garuu tasaa beektu

Siif jecha of dhabuuko!

Bira qabee sitti himuus

Siif galle guyyaa tokko!

Amma garuu natti cime

Humna koo ol natti ta'e

Jaalala koof bakka laatu

Onneen kee naaf na'ee!

KOPHEE MEEQA MANAA QABDA?

Seenaa dargaggeessa waggaa 23 tokko dubbiseen gaaffii hedduu mataa kiyya keessatti keessummeesse. Konkolaataa meeqa qabduu? Jedhee Yoon isin gaafadhe, hundi keessan akka natti gadditan waanan beekuufan gara Kophee meeqa qabduu jechuutti gadi isiniif bute. Addunyaan kuni akka tokkodha. Akka tokko kan ishee godhe immoo namuma isheerra jiraatudha malee jallachuu sirna uumamaa ishee mudateen miti. seenaa namoota qabeenya olaanaa qabatanii, qabeenya uumamaa uumaan nama hundaaf qixa hiretti ofii isaanii gar malee fayyadamanii dhaloota immoo mana hidhaa Hiyyumaa keessatti adabanii isiniif qooduu jaladheera. 

seenaa dargaggeessa tujaara konkolaataa akka jabbii qehee sooressaatii burraaqaniitti balbala isaatti walitti qabatee kan nu ilaalchisudha. Waahee dargaggeessa kanaa obsaan dubbisaa! 

Dargaggeessa Los Angeles,California tti dhalatedha. Maatii mootota Eeshiyaa keessaa dhalate. Abbaan isaa obboleessa Sulxaan Mootii Birunaahiiti.Maqaan dargaggeessa kanaa Faiq Jefri Bolkiah jedhama.Akka lakkoofsa warra Awurooppatii dhuma bara 1998 dhalate.Amma Umuriin isaa ganna 23 yeroo tahu.Taphataa kubbaa miilaati.Taphattoota kubbaa miilaa taphatan keessaa qabeenyaan kan bukkee isaa dhaabbatu hin mul'anne. Inni Sooressicha kubbaa miilaa bara kanaa Cristiano Ronaldo tiin illee harka 19 isa caala. Konkolaataawwan moodelli isaanii barbaadamoofi qaalii tahan walumatti kuma lamaaf dhibba sadii (2,300) qaba.

Qabeenyi isaa bara kanaa Doolaara Biiliyoona 20 ($20B) dha. Mucaan dargaggeessaa kuni waggaa 23 ffaa isaatti nama qabeenya kana hundaa qabudha. Qabeenya kana hedduusaa akka maatiirraa dhaaletu himama.  Kan nama ajaahibuufi shamarran hedduufimmoo dorgommii hamaa tahe immoo mucaan kun fuudhuu mitiitii jaalallee illee dhabuu isaati. Amma guyyaa hardhaatti jaalallee kan jedhamtu illee isa bukkeetti argamtee hin beektu. Baga gammaddan shamarran hedduun keessan! Maaltu beekaa? Tarii akkuma Aster gajjallaatii kaatee mootiitti heerumte, atumtuu asii kaatee mucaa kanatti heerumuu dandeessa. Silaa jaalalli qaata luka qullaasaa biyyaa bade. 

Dargaggeessi kuni konkolaattota Moodela garaagaraa qaba. Konkolaattonni kun warra akka adunyaatti sooressaan adamsamanidha. Vitz asii mandara keessa darbaa nama dhowwattu miti.Spokiyo isaanii tokkittiitu Vitz cimdii bita.Rolls Royce qofa 600, Mercedes-Benz 570, Ferrari 450, Bentley 380 akkasumas konkolaattota gara biraa 300 qaba.Walumaa galatti dargaggeessi ganna 23 kun konkolaattota 2,300 qaba. As biyya keenyatti; dargaggeessi Kophee Biraandiiwwan beekamoo keessaa sadii qabaannaan dhugumaan waan guddaadha.Kopheewwan guutummaa addunyaatti beekaman keessaa sadii afur qabaannaan milkiidha. 

Guutummaa addunyaatti kopheewwan jaalatamoon kanneen kanadha.Nike,Reebok, Adidas, Puma, Bata,New balance, Woodland, Sketcher, Peter England fi Vans dha.Dargaggeessi kanneen keessaa kophee tokko tokko qabu, akka waan milkaahaa taheetti ilaalama nubiraa! Kuniyyuu umurii 23 tti waan namaaf milkaahu miti. Faiq Bolkiah n garuu nama mana gar malee qaalii keessa jiraatu, konkolaattota kuma lamaaf dhibba sadiimmoo mooraa isaa keessa dhaabbachiisee qabudha.

Ofitti deebihaatii waan manaa qabdan of gaafadhaamee? Ati waan dadhabaa taateefii kan waan nyaattee bultuufuu waldhaansoo qabaa jiraattu? Waan hin dhamaaneefii kan jiraachuuf jettee halkaniif guyyaa hiriira taaksiidhaan mataan si cabu?  Osoo oliif gadi fiigdee hojii barbaadduu mitii kopheen tokkittiin ati qabduyyuu fuulduraan afaan bantee Qurxummii kiyyoon qabe kan fakkaatteefii? Waan ati dhibaahaa taateefii kan Konkolaataa bitachuun sitti ulfaateefii? Lakki situ dadhabaa tahee, dhama'uus dideef miti. Qabeenya dachee kanaatu, dafqa namoota hedduutu harka namoota muraasaa jiraafidha. Kunoo konkolaataa tokkittii nuyi akka waan guddaatti ilaallu, warri qaban immoo 2,300 balbala dhaabanii kan ittiin deemanuu wallaalan! 

obbolootni dachee kana irra jiraachuuf wal'aansoo osoo gootanii kan isinitti ulfaatuufii sababoonni akkas akkasii waan jiraniifidha.Gahee kee,qooda Waaqayyo akka itti jiraattuuf siif kennetti  Kan jiraachaa jiru qaama biraadha.Dadhabummaa ati qabdu osoo hin tahiin warra abba yerootu akka kanaa godhee lafa irra jiraachuu nama jibbisiise.Hiyyeessi tasumaa birmaduu jedhamuu hin dandahu.Yoo ammamuu birmadummaa isaa labsate,jiraachuuf jedhee garuu dhaqee sooressatti of gata!Yeroos birmadummaa qabu daldaluu isaati.Jiraachuuf immoo waan hedduutu raawwatama! 

Olaantummaan sooressootaa olaantummaa hin qeeqamnedha.Biyya  lafaa kana irratti sooressi bara kamuu kabajamaadha.Hiyyeessi immoo bara kamuu salphataadha.Waaqa malee eenyu hiyyeessa jaalataa? Uumamuu lafaa kaasee amma hardhaatti, boorus bara kamuu olaantummaan sooressaa  inuma jiraata. Yoos barri maal nutti hammaateree? Kan lafatti hammaate Seexana caalaa,sooressadha.Waan ittiin jiraatamu yoom dhibeeti dhaloonni "Baratu hammaate!"Jechaa jiraataree? Barri gonkumaa hin hammaanne. Kan hammaatee hammina labse Namadha! 

KALEESSA FAYYISAAKEE HAR’A GARUU ABBAA MURTII KEETI SEENAA_GADDISIISAAF BARSIISAA

Intalli durbaa kun guyyaa tokko yakka cimaa hojjattee mana murtii dhiyaatte. Adabbiin yakka isheen hojjatteef kennamu silaa hidhaa umrii guutuu ture. Isheenis yakka hojjatte kanatti baayyee gaabbitee, adabbii ishee eegachaa jirus dursitee yaaddee baayyee dhiphattee bohuu jalqabde, namni ishee gargaaruu danda’u garuu hin turre.Mana murtii keessatti yeroo maqaanshee waamamus imimmaan buustee bohuushee ittuma fufte.Maatiinii fi firootnishees ishee duukaa bohuurra kan darbe furmaata kennuufii hin dandeenye…

Tasa mana murtii keessatti wanti tokko ta’e.Murtiin osoo isheetti hin kennamin dura,namichi isheen hin beekne tokko ka’ee dhaabate, ergasii garasheetti  adeemuu jalqabe. Namootni hundumtuu callisanii gara isaa ilaaluutti ka’an.Namichis itti fufee waa’ee isheetiif falmachuu jalqabe.Yakki isheen hojjatte baayyee cimaa ta’us,namtichi humnaa fi beekumsa, dandeettii fi ogummaa,akkasumas qabeenya qabu hundumaatti fayyadamee bakka ishee bu’ee hamma dhumaatti cimee falmeef. Adeemsa seeraa yeroo dheeraa fudhateen booda isheenis bilisa baate. Isheenis gammachuudhaan imimmaan buusaa fuuldura isaatti kuftee,‘ATI GARUU EENYU?’ jettee namicha isheedhaaf falme sana gaafatte. Innis waa’ee isaa guddaa dubbachuu hin barbaanne. Guyyoota muraasaan booda  osooma beektuu, irra deebitee balleessaa fi yakka cimaa hojjatte. Qaamota seeraatiinis qabamtee mana murtiitti dhiyaatte. 

Akkuma mana murtiitti oli seenteen, namicha duraan isheedhaaf falmee bilisa ishee baase sana bakka teessoo abbaa murtii taa’eeruun argitee baayyee gammadde.Gammachuudhaanis,‘kunoo ammas deebi’ee dhufeera’ jetteen (akka inni ishee bilisa baasuuf yaaddee).Garuummoo,namtichi amma ogeessa seeraa isheedhaaf falmu osoo hin ta’in kan murtii kennu,abbaa murtii ta’eera. Namtichis bakka gad-jedhee ol-jedhee akkas jedhee,‘Kaleessa kan siif falmu ture, kanaaf osooma yakka adabsiisu hojjattee jirtuu hamma dhumaatti sii falmee bilisa sibaase. Har’a garuu ani abbaa murtiiti, murtiin ani siif kennus haqa-qabeessa ta’uu qaba’jedheen.Isheenis erga kana dhageessee booda abdii kutannaa fi gadda guddaadhaan ATI GARUU EENYU?jettee gaafatte.Namtichis deebisee,KALEESSA FAYYISAAKEE TURE, HAR’A GARUU ABBAA MURTII KEETI’ jedheen.

 

KARAAN KAMIYYUU SIGEESSA FURTUU GALMAAQABAACHUU

Namni bakka golii hin beekne akkamitti kubbaa galchuu danda'a?namni kallatti goolii hin beekne akkamitti gara gooliitti kubbaa dhiituu danda'a?hojiin keenya 90%kan hojjetamee xumuramuu yommuu galma keenya sirritti hubannee kaanu ta'uusaa irraanfachuu hin qabnu.ta'uu baannaan ni deemna,garuu galma hin geenyu,ni haasofna,garuu ergaa hin dabarsinuu,hojii ni hojjenna garuu,waan ijaarru hin qabnu,ni ilaalla garuu hin arginuu ni dhaggeeffanna garuu hin dhageenyu.Tasgabbiidhaan galma qabadhu,ol jedhii galmakee ilaali.waan itti amantetti itti adeemi gahuun kee hin hafuu!Namni tokko karaa dheeraa fi dadhabsiisaa erga adeemee booda karaa lakkuurraa ga'e.sana booda dhaabbatee nama biraa tokko argee'"daandiiwwan kana lamaan keessaa daandiin sirriin isa kami?"jedhee gaafate.Namichii immoo '"eessa deemuu barbaaddaa?jedhe gaaffii gaaffiin deebiseef.kara deemtichiis eessa akkan deemuu amma ammaatuu hin beeku jedheen Namichii daandii lakkuurraa sunis erga akkas ta'ee daandiin lamaanuu sigeessa jedhee deebiseef.karaa adeemtuun sunis erga bakka adeemtu hin beekne yoo taate karaan hundumtuu sigeessa''jedhu fudhatee ergaankee naaf galeera''jedhee callisee.

''Waanti murteessaan bakka dhufte beekuu muti,bakka deemaa jirtu beekuukeeti''Brian Tracy.

NAMNI KOPHEE KAAWWATU HIN JIRU FURTUU CARRAATTI FAYYADAMU

Namootnii carraan gosti tokkichii isaaniif dhufe akkamitti sadarkaa milkoominaa addaa addaa irratti argamuu danda'u?

Namniii hundumtuu maatii tokkoo keessatti dhalatee,maatiin tokkichii hundaa isaanii guddisanii,magaalaa tokkoo keessa waliin jiraatanii,mana barumsaa tokkichaatti baratanii,akkamitti sadarkaa milkoominaa addaa addaa irratti argamuu?

Namoonnii kunniin carraa walfakkaataa argatanii,inni tokko milkoominaan yommuu itti fufu,inni biraan immoo waanuma xixiqqoodhaan gufatee yommuu kufee hafu,waa'een isaa sammuu namaa keessatti gaaffii cimaa uuma .Nmoonni hedduun carraa harka isaanii keessa jiru hin argan,kanaafuu tasumaa itti hin fayyadamanii.carraa tokkoo argachuun waan tokkodha.carraa sanatti fayyadamuun immoo waan biraadha.Namootni tokko tokko carraa fuula isaanii dura jiru arguudhaaf ija isaanii banuu dhabuun isaanii sarara kaampii milkoominaaafi daandii milkoominaa addaan baasuudha.Waggoota hedduun dura namootni lama biyya  Awurooppaa baa'ee guddatte keessatti kaampii turan.gara biyya boodatti haftuu tokkootti faabrikaa kophee akka dhaabaniif ergamani.Biyyaa hiyyeetti sana keessa namni kophee miillatti kaawwatu hin jiru.Namni biyyichaa hundumtuu miilla qullaa adeema.Namoota ergamaan lamaan keessa tokko gaafa torbaan sadii akkaas jedhee kaampii isa keessaa dhufeetti dhaamsa dhaame,Biyyaa namni tokkouyyuu kophee hin kaawwannetti na ergitanii kophee gurgurii yommuu naan jettan maal jechuu keessani?jedhee dhaamee.hojjetaan inni lamata gidduudhumaa sana warra isa ergetti akkas jedhee dhaamee Nmni kophee godhatuu tokkoyyuu hin jiru.kanaafuu biyyichii biyyaa itti gabaan kopheen guddaan daldalamu waan ta'eef kophee isin bira jiru hundumaa ergaa.Faabrikaanis hatattamaan banamuu qaba''jedhe.Namootni lama haala tokkicha keessaa jiraatanii ilaalchaa  addaa addaa qabaatan!Namoota lamaan keessa inni tokko biyyaa namnii kophee kaawwatu hin jirree keessatti akkamitti kopheen gurguramuu danda'a?jedhee yommuu yaadu, namnii inni biraan immoo biyyi sun kophee  kaawwachuu dhabuun isaanii gabaa kophee guddaa hundeessuun akka danda'amutti yaada.

"Namni dhiphisee yaadu carraa isaaf dhufee keessatti rakkoo isa mudachuu danda'u arga,namni ilaalcha gaarii qabu garuu mudannoo badaa isatti dhufu hundumaa keessa iyyuu carraa jiru ilaala"
                               Winston Churchill

WAANUMA HAR'A HOJJETTUUN SEENAAN KEE BARREEFFAMA

@Waanuma ati har'a hojjettu immoo ilmi kee boru hojjeta! 

-Waanuma ati har'a dhoksaatti hojjettutu boru ifatti bahee odeeffama.

Ofiif akkasumas dhala keetiif gaarii fi milkaa'ina yoo yaadde jireenya lafa kana irraa qabdu keessatti waan qajeelaa qofa hojjedhu! Wanta boru ilmi kee ittiin milkaa'u yaadi, hojjedhus! Wantoota gufuu ta'an dhala kee duraa buqqisi! Gaarii keessaa wanta gaariitu baha! Seenaa kee keessaa wanti gadheen akka hin argamne gochuuf dhama'i!

⁃ Amala gaarii qabaadhu!

⁃ Fakkeenya gaarii ta'i!

⁃ Ijoollee kee barsiisi!

⁃ Ijoollee kee eebbisi!

⁃ Karaa qajeelummaa irra deddeebi'i!

⁃ Qulqullummaan jiraadhu!

⁃ Hammeenya baqadhu!

⁃ Seenaa gaarii tokko hojjedhu!

⁃ Dargaggummaa kee kanatti fayyadami!

⁃ Hiriyoota yaada qajeelaa qaban waliin hojjedhu!

⁃ Jireenyi lafa irraa isheen darbitu kun maqaa hin banne akka sitti hin baafnee fi dhalli kee akka ittiin hin gufanne of eeggadhu!

Namni nama sitti hamatu, sis akka hamatu beeki!

➠Namaan yoo wal dhabde, siif dhiisuu diduu isaa miti, dhiisufii diduun kee akka si miidhu beeki!

➠Hir'ina namaa yeroo haasoftu, isa kan kees yaadadhu!

➠Namaan jaalatamuu miti, nama jaalachuu keetiin nama gaarii akka taatu hubadhu!

➠Yoo of tuulte kan sii olii akka jiru, yoo of tuffatte kan sii gadii akka jiru beeki, jidduma

galeessatti jiraadhu!

➠Dubbii madda isaa hin beekne hin odeessin, jal'attee nama jal'ista!

➠Hiriyaa eenyummaa isaa hin beeknetti hin dhiyaatin, eenyummaa kee si irraanfachiisa.

➠Garaa keef jettee maqaa kee hin balleessin!

Hubadhu!

⁃Aariin mufaatii sitti fida.

⁃Eejji kufaatii fida.

⁃Hiriyaa yoo sirraa nyaatu malee, yoo siif laatu

hin jaalanne hin abdatin!

⁃Nyaachuun dura akkuma harka dhiqattu, dubbachuun duras itti yaadi! Callistee dubbannaan nama yookiin si tuffachiisa.

⁃Fayyadama isaa yoo beekte, waan si miidhutu si gargaara, Hin beektu yoo ta'e garuu, innumti si fayyadu si miidha.

⁃Yommuu rakkataaf waa laachuuf harki kee hiixatu, harki rabbii si gargaaruuf akka sitti

hiixatu hin mamin!

⁃Sooressa ilaaltee hiyyummaa keef hin gaddin, ittoon yoo si caale malee buddeenni

tokkuma.